Niebo 12-12-2012

Kolejny tydzień grudnia będzie ostatnim w tym roku, w którym Słońce będzie zachodzić coraz wcześniej (choć dzień się wciąż będzie skracał). Począwszy od przyszłego tygodnia Słońce zacznie zachodzić coraz później, aby ostatniego dnia roku schować się pod horyzont 10 minut później niż teraz. Obecnie mamy najdłuższe noce w ciągu roku, a dzięki temu dużo czasu na obserwacje tego, co dzieje się poza Ziemią.

Tak samo, jak w zeszłym tygodniu najciekawiej jest przed świtem. Wciąż można obserwować trzy jasne planety Układu Słonecznego: Wenus, Saturna i Merkurego, do których dołączy Księżyc w fazie bardzo cienkiego sierpa. Każda z planet świecić będzie na tle innego gwiazdozbioru: Saturn na tle Panny, Wenus na tle Wagi, zaś Merkury - na tle Skorpiona.


Saturn systematycznie wznosi się coraz wyżej. Godzinę przed wschodem Słońca świeci już ponad 20° ponad południowo-wschodnim widnokręgiem. Obecnie jasność planety wynosi +0,6 magnitudo, a przez teleskopy można obserwować jej tarczę o średnicy 16". Również przez teleskopy powinien już być widoczny Tytan, choć jego obserwacje będą jeszcze dość silnie zaburzane przez naszą atmosferę. W tym tygodniu największy i najjaśniejszy księżyc Saturna świeci z jasnością +8,8 wielkości gwiazdowej, a swoją maksymalną elongację (wschodnią) osiągnie we wtorek 11 grudnia. W poniedziałek 10 grudnia na południe od Saturna przeszedł Księżyc w fazie 14%. W chwili pokazanej na mapce cienki sierp Księżyca znajdował się około 5,5 stopnia od Saturna.

Dobę później Księżyc zbliży się o kolejne kilkanaście stopni do Słońca, a jego sierp stanie się jeszcze cieńszy. Faza księżycowej tarczy będzie miała zaledwie 6% i wyraźnie powinno być widoczne światło popielate Srebrnego Globu (również w poniedziałek światło popielate Księżyca powinno być widoczne). Niecałe 5° na lewo od Księżyca świecić będzie bardzo jasna Wenus, natomiast kolejne 6° dalej - dużo słabiej świecący Merkury. Odległość kątowa między dwoma planetami krążącymi najbliżej Słońca będzie rosnąć bardzo powoli i będzie można obserwować, jak razem zbliżają się do horyzontu. W przyszłym tygodniu Merkury zniknie w zorzy porannej, natomiast Wenus będzie można obserwować jeszcze przez kilka tygodni.

Pod koniec tygodnia Wenus będzie świecić z jasnością obserwowaną -3,9 wielkości gwiazdowej, zaś jej tarcza będzie miała średnicę 11" i fazę 95%. Ze względu na małe rozmiary planety faza będzie trudno zauważalna. Merkury również będzie miał praktycznie stałą jasność i podobnie jak Wenus będzie zwiększał fazę i zmniejszał średnicę kątową. Będzie więc coraz mniej atrakcyjny dla posiadaczy teleskopów. Szczegóły w poniższe tabeli:

Merkury na początku drugiej dekady grudnia 2012 r. na godzinę przed wschodem Słońca
Data	Jasność [mag]	Średnica kątowa ["]	Faza [%]	Wysokość [°]	Odległość od Wenus [°]
10 XII	-0,5	6,0	76	5,9	6,3
11 XII	-0,5	5,9	78	5,6	6,5
12 XII	-0,5	5,8	79	5,2	6,6
13 XII	-0,5	5,7	81	4,7	6,7
14 XII	-0,5	5,6	82	4,3	6,8
15 XII	-0,5	5,5	84	3,8	6,9
16 XII	-0,5	5,5	85	3,4	7,0

Niebo po zachodzie Słońca

W grudniu wyraźnie poprawia się widoczność wieczorna Księżyca tuż po nowiu. Srebrny Glob przejdzie między nami a Słońcem w czwartek 13 grudnia o godzinie 9:42 naszego czasu, a już w piątek 14 grudnia wieczorem, czyli 4/3 doby po nowiu, będzie można spróbować dostrzec go na tle zorzy wieczornej, ale nie będzie to łatwe zadanie, ponieważ tło nieba będzie jasne, a Księżyc będzie widoczny w postaci bardzo cienkiego sierpa i jego blask nie będzie jeszcze zbyt silny.

Godzinę po zmierzchu (na tę porę wykonana jest mapka) naturalny satelita Ziemi będzie miał fazę 2% i będzie znajdował się będzie zaledwie 5° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. Dlatego gołym okiem może być trudny do zauważenia i do jego poszukiwań przyda się lornetka. Ale jeśli uda się polowanie na Księżyc, to bardzo ładnie powinno być widoczne światło popielate, tym razem z sierpem po drugiej stronie tarczy. Nieco ponad 11° na lewo od Księżyca świecić będzie Mars.

Jeszcze bliżej Marsa Księżyc znajdzie się dobę później. W sobotę 15 grudnia Srebrny Glob będzie widoczny dużo lepiej: o tej samej porze znajdował się będzie na wysokości 14° nad horyzontem, a jego tarcza będzie miała fazę 8%. Tego dnia Księżyc schowa się pod horyzont już 3 godziny po Słońcu. Mniej więcej 6° pod Księżycem powinno dać się dostrzec Marsa. Warunki obserwacyjne Czerwonej Planety od zeszłego tygodnia praktycznie się nie zmieniły: godzinę po zmierzchu planeta świeci mniej niż 10° nad horyzontem blaskiem +1,2 magnitudo, natomiast jej tarcza ma średnicę nieco ponad 4”.

Południowa część nieba

W niedzielę 16 grudnia zauważenie Księżyca nie powinno już sprawiać kłopotów. Srebrny Glob przejdzie już na pogranicze gwiazdozbiorów Koziorożca i Wodnika, jego faza urośnie do 15%, a o godzinie podanej na mapce świecić będzie ponad 22° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. Tego dnia Księżyc zajdzie około godziny 19:45 naszego czasu, czyli ponad 4 godziny po Słońcu i przez taki czas będzie można obserwować jego cienki sierp oraz wyraźnie widoczne światło popielate. Naturalny satelita Ziemi odsunie się już od Marsa na odległość ponad 18°.

Przez całą noc promieniują meteory z roju Geminidów. Radiant roju znajduje się tuż na północ od Kastora, jasnej gwiazdy w Bliźniętach i wschodzi niewiele po zachodzie Słońca, gdy niebo jest jeszcze jasne, do rana pozostając nad horyzontem i górując około godziny 2 w nocy na wysokości ok. 70°. Geminidy należą do średnio szybkich meteorów, ich prędkość zderzenia z atmosferą Ziemi wynosi 35 km/s, ale jest ich dużo. Maksimum przypada w tym roku 14 grudnia o godzinie 0:30 naszego czasu i można się wtedy spodziewać nawet 120 meteorów na godzinę. Jak łatwo policzyć maksimum wypada 21 godzin po nowiu Księżyca, a więc warunki obserwacyjne w tym roku są znakomite.
Opozycja Jowisza miała miejsce tydzień temu, a więc największa planeta Układu Słonecznego znajduje się nad horyzontem praktycznie przez całą noc. Jowisz porusza się ruchem wstecznym i w tym tygodniu przejdzie najbliżej Aldebarana, w odległości ok. 5° na północ od niego. Jasność i średnica kątowa Jowisza od zeszłego tygodnia się nie zmieniła, dalej świeci on blaskiem -2,8 magnitudo, a jego średnica kątowa wynosi 48”.

W układzie księżyców galileuszowych będzie można dostrzec następujące zjawiska:

• 10 grudnia, godz. 0:36 - wejście Io na tarczę Jowisza,
• 10 grudnia, godz. 0:46 - wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 10 grudnia, godz. 2:46 - zejście Io z tarczy Jowisza,
• 10 grudnia, godz. 2:58 - zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 10 grudnia, godz. 21:54 - Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 11 grudnia, godz. 0:18 - wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
• 11 grudnia, godz. 19:02 - wejście Io na tarczę Jowisza,
• 11 grudnia, godz. 19:14 - wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 11 grudnia, godz. 21:12 - zejście Io z tarczy Jowisza,
• 11 grudnia, godz. 21:26 - zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 12 grudnia, godz. 6:24 - Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 12 grudnia, godz. 18:48 - wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
• 12 grudnia, godz. 16:20 - Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 13 grudnia, godz. 6:34 - wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
• 13 grudnia, godz. 7:32 - wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
• 14 grudnia, godz. 1:28 - wejście Europy na tarczę Jowisza,
• 14 grudnia, godz. 2:0 - wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
• 14 grudnia, godz. 3:54 - zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 14 grudnia, godz. 4:32 - zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 15 grudnia, godz. 19:30 - Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 15 grudnia, godz. 22:42 - wyjście Europy z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
• 16 grudnia, godz. 5:12 - Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 16 grudnia, godz. 20:06 - Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 16 grudnia, godz. 23:42 - wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
• 17 grudnia, godz. 2:20 - wejście Io na tarczę Jowisza,
• 17 grudnia, godz. 2:40 - wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 17 grudnia, godz. 4:30 - zejście Io z tarczy Jowisza,
• 17 grudnia, godz. 4:52 - zejście cienia Io z tarczy Jowisza.

Źródło: EUCHOU